Azja

Azja zajmuje 44 mln km² powierzchni i jest największym i najbardziej zróżnicowanym kontynentem. Żyje tu przeszło połowa ludności, tu też rozwinęło się kilka najstarszych kultur (chińska, indyjska, babilońska, asyryjska i inne). Wielu badaczy uważa Azję za kolebke ludzkości.

Azja jest kontynentem o bardzo zróżnicowanych wysokościach, złożonej budowie geologicznej oraz strefowym układzie klimatów, roślinności i gleb. Graniczą ze sobą regiony o zupełnie odmiennych cechach fizyczno-geograficznych, np. najwyższe góry Himalaje – z Niziną Gangesu i Niziną Indusu, u stóp gór Tien-szan (5445 m n.p.m.) leży kotlina Turańska (154 m p.p.m.), a w wilgotnej streie podzwrotnikowo-monsunowej, nad Indusem – pustynia Thar.

Ukształtowanie powierzchni jest ściśle związane z rozwojem kontynentu i jego budową geologiczną. Średnia wysokość Azji wynosi 990 . n.p.m., punktem kulminacyjnym jest Mount Everest (Czomolungma, 8848 m n.p.m.), a najniżej leży depresja Morza Martwego (405 m p.p.m.). Obszary wyżynne i górzyste zajmują 68,8% powierzchni i w przeważającej części powstały w wyniku najmłodszych, alpejskich ruchów górotwórczych.

Najwyższe góry występują w centralnej części kontynentu. Są to między innymi: Himalaje, Pamir, Ałtaj, Tien-szan, Hindukusz, oraz wyżyny: Tybetańska i Gobi.

O niecałkowitym wygaśnięciu procesów górotwórczych świadczą trzęsienia ziemi i aktywny wulkanizm, zwłaszcza na wschodnim obrzeżu kontynentu, od Kamczatki przez Wyspy Japońskie po Filipiny i Borneo.

Odcięcie wnętrza kontynentu od oceanów przez wysokie góry i związana z tym suchość kotlin wewnętrznych powodują, że 35% powierzchni Azji nie ma odpływu. Wielkie rzeki, Wołga i Ural, wpadają do bezodpływowego Morza Kaspijskiego, a Syr-daria i Amu-daria do Jeziora Aralskiego. Duże obszary pustynne występują na Półwyspie Arabskim, Wyżynie Irańskiej oraz centralnej części kontynentu.




Źródło: Powszechny Atlas Świata - DEAMART wydanie 2007.